هوش مصنوعی احتمالاً پیچیده‌ترین و شگفت‌انگیزترین مخلوق بشر است و هر مدل هوش مصنوعی شگفت‌انگیزی که امروز می‌بینید صرفاً نوک کوه یخ این فناوری را نشان می‌دهد و بخش اعظم آن از دید پنهان است. رشد سریع انواع هوش مصنوعی و قابلیت‌های قدرتمند آن، مردم را نسبت به آن بدبین کرده است.
با این حال، شناخت انواع مختلف هوش مصنوعی از جمله هوش مصنوعی عمومی، ابر هوش مصنوعی و …، تصویر واضح‌تری از قابلیت‌های آن و راه طولانی پیش رو برای تحقیقات ارائه می‌دهد. اگر می‌خواهید در مورد فناوری‌های جذاب و در حال توسعه هوش مصنوعی بدانید، خواندن ادامه این مطلب از وبلاگ سیب کده را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
فهرست مطالب
هوش مصنوعی چیست؟
هوش، انسان را از سایر موجودات زنده متمایز می‌کند و به توانایی سازگاری، حل مشکلات، برنامه‌ریزی، بداهه‌گویی و یادگیری چیزهای جدید مربوط است. با توجه به اینکه گاهی اوقات هوش به عنوان پایه و اساس انسان بودن تلقی می‌شود، شاید تعجب‌آور نباشد که بسیاری دوست دارند آن را به طور مصنوعی بازآفرینی کنند. در واقع انواع هوش مصنوعی امروزی برخی از ویژگی‌های هوش انسانی از جمله یادگیری، حل مسئله، ادراک و حتی طیف محدودی از خلاقیت و هوش اجتماعی را بازسازی می‌کنند.
هوش مصنوعی یا AI، فناوری است که رایانه‌ها و ماشین‌ها را قادر می‌سازد تا هوش انسانی و قابلیت‌های حل مسئله را شبیه‌سازی کنند. هوش مصنوعی به تنهایی یا همراه با سایر فناوری‌ها (مانند حسگرها، مکان‌یابی جغرافیایی، روباتیک) می‌تواند وظایفی را انجام دهد که به هوش یا مداخله انسانی نیاز دارند. دستیارهای دیجیتال، راهنمایی GPS، وسایل نقلیه خودران و ابزارهای هوش مصنوعی (مانند Open AI’s Chat GPT) تنها چند نمونه از هوش مصنوعی به شمار می‌روند که سر تیتر اخبار هستند.
تاریخچه هوش مصنوعی
ایده “ماشینی که فکر می‌کند” به یونان باستان برمی‌گردد؛ اما نقاط عطف مهم در تکامل انواع هوش مصنوعی شامل موارد زیر است:
- 1950: آلن تورینگ مقاله ماشین‌های محاسباتی و هوش را منتشر و این سوال را مطرح کرد: “آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟” او آزمایشی را که اکنون به نام “آزمون تورینگ” معروف است را معرفی کرد که در آن یک بازجوی انسانی سعی می‌کرد بین پاسخ متنی کامپیوتری و انسانی تمایز قائل شود.
- 1956: جان مک کارتی در اولین کنفرانس هوش مصنوعی در کالج دارتموث اصطلاح “هوش مصنوعی” را ابداع کرد. در اواخر همان سال، آلن نیوول، جی سی شاو و هربرت سایمون، اولین برنامه نرم‌افزاری هوش مصنوعی در حال اجرا را ارائه کردند.
- 1967: فرانک روزنبلات Mark 1 Perceptron را ساخت، اولین کامپیوتر مبتنی بر یک شبکه عصبی که با آزمون و خطا یاد گرفت.
- 1995: استوارت راسل و پیتر نورویگ Artificial را منتشر کردند که به یکی از کتاب‌های درسی پیشرو در مطالعه هوش مصنوعی تبدیل شد.
- 1997: دیپ بلو از شرکت IBM یک مدل هوش مصنوعی عمومی بود که در یک مسابقه شطرنج قهرمان شطرنج جهان، گری کاسپاروف را شکست داد.
- 2004: جان مک کارتی مقاله‌ای با عنوان “هوش مصنوعی چیست” را منتشر کرد.
- 2011: هوش مصنوعی Watson دو قهرمان به نام را در بازی Jeopardy شکست داد!
- 2015: ابرکامپیوتر Minwa Baidu از نوع خاصی از شبکه عصبی عمیق به نام شبکه عصبی کانولوشن برای شناسایی و دسته‌بندی تصاویر با دقت بالاتری نسبت به انسان معمولی استفاده کرد.
- 2016: برنامه AlphaGo DeepMind که توسط یک شبکه عصبی عمیق پشتیبانی می‌شد، لی سودول، بازیکن قهرمان جهان Go را در یک مسابقه شکست داد.
- 2023: افزایش مدل‌های زبان بزرگ یا LLM ها مانند ChatGPT، تغییر عظیم در عملکرد انواع هوش مصنوعی و پتانسیل آن برای افزایش ارزش سازمانی به وجود آورد.
انواع مختلف هوش مصنوعی بر اساس قابلیت
اگر تا به حال از الکسای آمازون یا فیس آیدی اپل استفاده کرده یا با خرید ChatGPT Plus و ChatGPT 3.5 با این ربات صحبت کرده‌باشید، با فناوری هوش مصنوعی (AI) تعامل داشته‌اید.
اکتشافات و پیشرفتهای زیادی در زمینه هوش مصنوعی رخ داده و انواع مختلفی از آن چون هوش مصنوعی عمومی، ابر هوش مصنوعی و … در حال تکامل است. این طبقه‌بندی‌ها بیشتر یک خط داستانی و سیر این فناوری را نشان می‌دهند تا اینکه دسته‌بندی دقیقی باشد و می‌تواند به ما بگوید هوش مصنوعی تا کجا پیش رفته، به کجا می‌رود و در آینده چه چیزی در انتظارش است. هفت نوع هوش مصنوعی وجود دارد که سه مورد از آن‌ها در انواع AI بر اساس قابلیت قرار می‌گیرد و عبارت‌اند از:
1. هوش مصنوعی باریک یا ANI
این دسته از انواع هوش مصنوعی که به نام هوش مصنوعی ضعیف هم شناخته می‌شود، در اصل ابزارهایی به شمار می‌روند که برای انجام اقدامات یا دستورات خاص طراحی شده‌اند. ANI اغلب به این دلیل هوش مصنوعی ضعیف نامیده می‌شود، زیرا هوش عمومی ندارد و بر اساس یک قابلیت شناختی ساخته شده‌اند. همچنین نمی‌توانند به طور مستقل مهارت‌هایی فراتر از آن قابلیت را بیاموزند. فناوری‌های ANI اغلب از یادگیری ماشین و الگوریتم‌های شبکه عصبی برای تکمیل این وظایف مشخص استفاده می‌کنند. برخی از معروف‌ترین نمونه‌های هوش مصنوعی باریک شامل موارد زیر می‌شود:
- دستیارهای صوتی
- سیستم‌های تشخیص تصویر
- ماشین‌های خودران
2. هوش مصنوعی عمومی
یکی دیگر از انواع هوش مصنوعی، هوش عمومی مصنوعی (AGI) است که به آن هوش مصنوعی قوی نیز می‌گویند. AGI نوعی از هوش مصنوعی را توصیف می‌کند که می‌تواند مانند انسان‌ها طیف وسیعی از اعمال را یاد بگیرد، فکر کند و انجام دهد. هدف از طراحی این مدل هوش مصنوعی ایجاد ماشین‌هایی است که قادر به انجام وظایف چندمنظوره باشند و به عنوان دستیاران واقعی برای انسان‌ها در زندگی روزمره عمل کنند.
این نوع هوش بیشتر در سطح عقل انسان بوده؛ زیرا سیستم‌های AGI می‌توانند مانند یک انسان استدلال و فکر کنند. همچنین، هدف واقعی از ایجاد AGI این است که به طور بالقوه می‌تواند هر کار فکری را درک کند، به طور انتزاعی فکر کرده، از تجربیات انسان بیاموزد و از این دانش برای حل مشکلات استفاده کند. نمونه‌های معروف این نوع هوش مصنوعی عبارت‌اند از:
- ابررایانه‌ها
- سخت‌افزار کوانتومی
- مدل‌های هوش مصنوعی مولد مانند ChatGPT
3. ابر هوش مصنوعی
سوپر هوش مصنوعی (ASI) یا ابر هوش یکی دیگر از انواع هوش مصنوعی است که شاید در نگاه نخست شبیه به داستان‌های علمی تخیلی باشد؛ اما محققان به دنبال تحقق آن هستند. اعتقاد بر این است که سوپر هوش مصنوعی با رسیدن به سطح هوش عمومی، چنان سرعتی در یادگیری خواهد داشت که دانش و توانایی‌هایش حتی از نوع بشر نیز قوی‌تر می‌شود.
مفهوم آن همچنین همان تئوری و جریان رسانه‌ای محبوب «تصرف هوش مصنوعی» دامن می‌زند؛ اما در این مرحله، همه این‌ها حدس و گمان است. دیو روگنموسر، مدیرعامل شرکت هوش مصنوعی جاسپر، گفته که: «سوپر هوش مصنوعی تا حد زیادی به توانمندترین انواع هوش روی زمین تبدیل خواهد شد و در هر کاری که انجام می‌دهیم، بسیار بهتر از ما خواهد بود.” یک سیستم هوشمند به این شکل که بتواند خود را بیاموزد و به طور مداوم خود را بهبود بخشد، هنوز یک مفهوم فرضی است؛ با این حال، اگر این سیستم به طور موثر و اخلاقی ایجاد شود، به پیشرفت‌ها و دستاوردهای فوق‌العاده‌ای در پزشکی، فناوری و موارد دیگر منجر خواهد شد.
انواع هوش مصنوعی مبتنی بر عملکرد
در کنار مواردی چون هوش مصنوعی عمومی، ضعیف و ابر هوش مصنوعی مدل‌های دیگری از آن نیز وجود دارد که با توجه به نوع عملکرد قابل تقسیم است و شامل موارد زیر می‌شود:
1. REACTIVE MACHINE AI
در کنار انواع هوش مصنوعی چون هوش مصنوعی باریک، عمومی و … می‌توان از ماشین‌های واکنش‌پذیر یا REACTIVE MACHINE AI نام برد. این مدل می‌توانند به درخواست‌ها و دستورات فوری پاسخ دهند؛ اما قادر به ذخیره حافظه، یادگیری از تجربیات گذشته یا بهبود عملکرد خود از طریق تجربیات نیستند. علاوه بر این برای انجام عملکردهای خودمختار، مانند فیلتر کردن هرزنامه‌ها از صندوق ورودی ایمیل یا توصیه اقلام بر اساس سابقه خرید مفید هستند. دیگر نمونه‌های آن عبارت‌اند از:
- دیگر نمونه هوش مصنوعی ماشین واکنشی IBM Deep Blue بود که برای شکست دادن استاد بزرگ شطرنج روسی گری کاسپاروف در یک مسابقه شطرنج در سال 1997 ساخته شد.
- پلتفرم‌های رسانه‌ای مانند نتفلیکس هم از این نوع هوش مصنوعی برای پردازش تاریخچه تماشاهای کاربر استفاده می‌کنند تا برنامه‌های مطابق با آن تاریخچه را به کاربر پیشنهاد دهند و از این جهت کمی شبیه به هوش مصنوعی ضعیف هستند.
2. AI با حافظه محدود
هوش مصنوعی حافظه محدود یکی دیگر از انواع هوش مصنوعی است که می‌تواند داده‌ها را در طول زمان ذخیره کرده و از آن داده‌ها برای پیش‌بینی استفاده کند. این امر بدان معنی است که یک پایگاه داده محدود و کوتاه مدت برای خود را ایجاد کرده و وظایف را بر اساس آن دانش انجام می‌دهد.
هسته هوش مصنوعی حافظه محدود یادگیری عمیق است که عملکرد نورون‌های مغز انسان را تقلید می‌کند. این امر به ماشین اجازه می‌دهد تا داده‌های خود را از تجربیات انسان‌ها جذب کند، از آن‌ها یاد بگیرد و به آن کمک کند تا دقت اقدامات خود را در طول زمان بهبود بخشد. بسیاری، این مدل هوش مصنوعی را زیرمجموعه هوش مصنوعی عمومی می‌دانند.
3. هوش مصنوعی هیجانی
هوش مصنوعی هیجانی یا تئوری ذهن هوش مصنوعی سطح پیشرفتهای از انواع هوش مصنوعی به شمار می‌رود که در حال حاضر در حد یک ایده بوده و محققان در حال حاضر مشغول کار روی آن هستند. این نوع هوش مصنوعی بر روانشناسی تکیه داشته و باید احساسات افراد و باورهای انسان را درک کند و بتواند مانند انسان‌ها از نظر اجتماعی تعامل داشته باشد.
4. هوش مصنوعی خودآگاه
هوش مصنوعی خودآگاه یکی از انواع هوش مصنوعی را توصیف می‌کند که دارای خودآگاهی است و از بسیاری جهات با ابر هوش مصنوعی همخوانی دارد. تصور می‌شود که هوش مصنوعی زمانی که خودآگاه شود فراتر از کنترل ما خواهد بود؛ زیرا علاوه بر درک احساسات انسان‌ها، خود نیز احساساتی خواهد داشت. شاید یکی از معروف‌ترین این هوش مصنوعی نوع سوفیا باشد، رباتی که توسط شرکت رباتیک Hanson Robotics ساخته شده است. اگرچه از نظر فنی خودآگاه نیست؛ اما کاربرد سوفیا، نمایی از آینده بالقوه هوش مصنوعی در روزهای نه چندان دور است.
سخن پایانی
اگر علاقه دارید از علم AI عقب نمانید و جزو کسانی باشید که هوش مصنوعی را به خدمت می‌گیرند می‌توانید با خرید Midjourney یا انواع محصولات هوش مصنوعی در سیب کده نیازهای خود را برطرف کنید.
در این مقاله طیف وسیعی از انواع هوش مصنوعی چون هوش مصنوعی عمومی، ابر هوش مصنوعی و … کاربردهای آن‌ها و تأثیر بالقوه بر جامعه و فناوری آینده بررسی شد. با توضیحات داده شده، قطعاً می‌دانید که قلمرو هوش مصنوعی گسترده و پیچیده است و انواع مختلفی از عملکردها و قابلیت‌های انسانی را در بر می‌گیرد. هوش مصنوعی کلید پیشرفت در فناوری و جامعه است و قابلیت ایجاد تحول از زندگی روزمره گرفته تا صنایع بزرگ را دارد.
سوالات متداول
هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی یا AI، فناوری است که رایانه‌ها و ماشین‌ها را قادر می‌سازد تا هوش انسانی و قابلیت‌های حل مسئله را شبیه‌سازی کنند. هوش مصنوعی به تنهایی یا همراه با سایر فناوری‌ها می‌تواند وظایفی را انجام دهد که به هوش یا مداخله انسانی نیاز دارند.
رایج‌ترین انواع هوش مصنوعی کدام است؟
دو دسته اصلی هوش مصنوعی در حال حاضر وجود دارد: هوش مصنوعی ضعیف که فقط می‌تواند وظایف خاصی را انجام دهد؛ به عنوان مثال، یک هوش مصنوعی ضعیف ممکن است بتواند شطرنج بازی کند یا ماشین براند. هوش مصنوعی قوی که می‌تواند هر کاری را مانند انسان انجام دهد.
پدر هوش مصنوعی کیست؟
پدر هوش مصنوعی جان مک کارتی است. او یک دانشمند کامپیوتر بود که اصطلاح “هوش مصنوعی” را در سال 1955 ابداع کرد. مک کارتی همچنین به توسعه اولین زبان برنامه‌نویسی هوش مصنوعی، Lisp، شهرت دارد.
چگونه می‌توانم از هوش مصنوعی استفاده کنم؟
هوش مصنوعی اشکال مختلفی دارد و در زندگی روزمره به طور گسترده‌ای در دسترس قرار گرفته است. الکسا یا دستیار صوتی گوگل دو نمونه عالی از هوش مصنوعی هستند. نمونه‌های دیگر هوش مصنوعی عمومی ChatGPT است که برای پاسخگویی به سوالات طراحی شده‌اند.
بیشتر بخوانید:
